Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe			31
S T U D I A N A D B E Z P I E C Z E Ń S T W E M
Nr 4	ss. 31–45	2019
ISSN 2543–7321		Przyjęto:	03.04.2019
© Instytut Bezpieczeństwa i Zarządzania, Akademia Pomorska w Słupsku		Zaakceptowano:	06.05.2019
Oryginalna praca badawcza		DOI: 10.34858/SNB.1.2019.003

Hanna Sommer

Politechnika Rzeszowska ORCID: 0000-0001-7208-7641 hansom@prz.edu.pl

Grzegorz Zakrzewski

Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa w Gdańsku z siedzibą w Poznaniu ORCID: 0000-0002-0945-5322 grzegorz.zakrzewski@wsb.net.pl

PRÓBA ZBADANIA REAKCJI OBYWATELI NA WZMOŻONE TRANSPORTY WOJSKOWE

AN ATTEMPT TO ANALYSE THE CITIZENS’ REACTION

TO INTENSIFIED MILITARY TRANSPORTS

Zarys treści: W artykule przedstawiono reakcję obywateli na wzmożone transporty wojskowe. Wynikiem analizy autorów jest opisanie prawdopodobnych zachowań badanej populacji, któ- ra uczestniczy w procesie obserwacji przemieszczania się ludzi i ładunków o przeznaczeniu militarnym. Artykuł składa się ze wstępu, trzech części i wniosków końcowych. We wprowa- dzeniu został przedstawiony podział środowiska naturalnego jako miejsca przemieszczania się sił i środków. W następnej części zebrano podstawowe informacje dotyczące mobilności wojskowej. Autorzy zdają sobie sprawę, że nie zaspokoi to ciekawości wszystkich, ale w stop- niu zrozumiałym wprowadzi do następnej części artykułu. Są tu przedstawione wiadomości potrzebne do prowadzenia dalszych rozważań. Całość kończą wnioski, będące wynikiem ba- dań empirycznych, które pozwalają w dużym stopniu przewidzieć prognozowane zachowania. Słowa kluczowe: transport wojskowy, państwo tranzytowe, reakcja obywateli.

Key words: military transport, transit state, citizens’ reaction.

Wstęp

Człowiek jako najwyższy drapieżca w drabinie troficznej dostał od matki natury umiejętność walki. Ta umiejętność użycia siły nie zawsze idzie w kierunku zabez- pieczenia swoich potrzeb biologiczno-bytowych. Człowiek powinien zdawać sobie z tego sprawę. Być zobowiązanym rozsądnie korzystać z ziemskich zasobów, nie wykorzystywać ich destrukcyjnie i jednocześnie dążyć do zrównoważonego rozwoju

 

32	Hanna Sommer, Grzegorz Zakrzewski

środowiska naturalnego. Tymczasem człowiek tworzył, doskonalił przez wieki sztukę i technologię wojenną w celu uzyskania korzyści, jakie wypracował lub posiada w zasobach naturalnych swojego terytorium drugi człowiek. Patrząc na rozwój ludz- kości pod kątem konfliktów cywilizacyjnych, można stwierdzić, że człowiek swoje pierwsze konflikty prowadził w swoim naturalnym środowisku. Z czasem przenosił je do utechnicznionego sztucznego środowiska. H. Sommer i G. Zakrzewski zapropono- wali następujący podział sztucznego środowiska (rys. 1).

Cztery typy „sztucznego środowiska”

Sztuczne środowisko

przemysłowe

wiejskie

komunalne

militarne

Rys. 1. Cztery typy „sztucznego środowiska” Fig. 1. Four types of „artificial environment”

Źródło: H. Sommer, G. Zakrzewski, Określenie poziomu świadomości korzystania z wybra- nych składowych sztucznego środowiska militarnego, MMR, vol. XXIV, 24(4/2017), Wyd. Po- litechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2017, s. 122.

W dalszej kolejności podzielili środowisko militarne, w którym stacjonują siły i środki państwa resortów siłowych (rys. 2).

Podział sztucznego środowiska militarnego

Sztuczne środowiska

militarne

kosmiczne

powietrzne

lądowe

wodne (morskie)

(homosfera)

naziemne

podwodne

podziemne

nawodne

Rys. 2. Podział sztucznego środowiska militarnego Fig. 2. Classification of artificial military environment

Źródło: H. Sommer, G. Zakrzewski, Określenie poziomu świadomości korzystania z wybra- nych składowych sztucznego środowiska militarnego, MMR, vol. XXIV, 24(4/2017), Wyd. Po- litechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2017, s. 123.

W tak zdefiniowanym środowisku będą prowadzone potencjalne konflikty lokalne i wojny regionalne.

Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe	33

Mobilność wojskowa na terenie krajów unii europejskiej

Komisja Europejska 28 marca 2018 r. w Brukseli wydała komunikat prasowy: „Plan działania w sprawie mobilności wojskowej: UE czyni kroki na rzecz Europej- skiej Unii Obrony”, który zakłada: ułatwienie przemieszczania oddziałów i zasobów wojskowych ma podstawowe znaczenie dla bezpieczeństwa obywateli europejskich i dla wzmocnienia skuteczności, elastyczności i ścisłej współpracy w ramach Unii, co stwierdzono we wspólnym komunikacie w sprawie poprawy mobilności wojskowej w UE z listopada 2017 r. i do czego wezwano w globalnej strategii UE na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W przedstawionym planie działania wskazano szereg środków operacyjnych, mających służyć usunięciu fizycznych, proceduralnych lub regulacyjnych barier utrudniających mobilność wojskową. Ścisła współpraca z państwami członkowskimi UE i ze wszystkimi stosownymi podmiotami będzie sta- nowić kluczowy element realizacji tego planu działania.

Przedstawiony dokument proponuje konkretne działania w następujących obszarach:

▪▪ wymogi wojskowe: stanowią one punkt wyjścia dla skutecznego i skoordy- nowanego podejścia do mobilności wojskowej w całej UE. Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) i Sztab Wojskowy Unii Europejskiej opracują wymogi wojskowe odzwierciedlające potrzeby UE i jej państw członkowskich, w tym infrastrukturę potrzebną do celów mobilności wojskowej. Wzywa się Radę, by do połowy 2018 r. rozpatrzyła i zatwierdziła te wymogi wojskowe;

▪▪ infrastruktura transportowa: polityka i inwestycje w zakresie infrastruktury stwarzają możliwości uzyskania większej synergii potrzeb cywilnych i wojsko- wych. Do 2019 r. Komisja określi, które części transeuropejskiej sieci trans- portowej nadają się do celów transportu wojskowego, oraz wskaże niezbędne modernizacje istniejącej infrastruktury (dotyczące np. wysokości i nośności mo- stów). Zostanie sporządzona priorytetowa lista projektów. Komisja uwzględni w następnych wieloletnich ramach finansowych ewentualne dodatkowe wspar- cie finansowe na rzecz tych projektów;

▪▪ kwestie regulacyjne i proceduralne: komisja zbada możliwości usprawnie- nia i uproszczenia formalności celnych dotyczących operacji wojskowych oraz oceni potrzebę dostosowania przepisów odnoszących się do transportu towarów niebezpiecznych w obszarze wojskowości. Jednocześnie Europejska Agencja Obrony będzie wspierać państwa członkowskie w opracowywaniu rozwiązań dotyczących zezwoleń na przemieszczenia transgraniczne1.

Ułatwienie przemieszczania się sił i środków wojskowych ma priorytetowe zna- czenie dla bezpieczeństwa obywateli europejskich. Plan ma służyć usunięciu fizycz- nych, proceduralnych lub regulacyjnych barier utrudniających mobilność wojskową.

1  http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-2521_pl.htm (dostęp: 22.05.2018).

34	Hanna Sommer, Grzegorz Zakrzewski

Zabezpieczenie logistyczne kampanii wojennych

Literatura przedmiotu opisująca genezę, cele i zadania logistyki, nie tylko wojsko- wej, jest niezwykle bogata. Rozważania o jej roli i znaczeniu zostawiamy specjalistom z tej interdyscyplinarnej dziedziny, naukowcom, również tym w mundurach. Tomasz Wiewiór pisze: „Rola logistyki Sił Zbrojnych RP podporządkowana jest misji i zada- niom Sił Zbrojnych RP w obszarze utrzymania bezpieczeństwa i integralności teryto- rialnej kraju, realizacji zobowiązań sojuszniczych UE i NATO, jak również utrzymania pokoju i stabilizacji międzynarodowej oraz wsparcia bezpieczeństwa wewnętrznego i pomocy społeczeństwu2. W takich okolicznościach wyzwaniem w procesie zabez- pieczenia logistycznego staje się także organizacja wsparcia i zabezpieczenia zadań stojących przed wojskami wydzielanymi z SZ RP do struktur NATO, ONZ i UE3”.

Na potrzeby niniejszego artykułu zaprezentowano na wykresie 1 dobowe zużycie środków materiałowych do prowadzenia kampanii wojennej na przestrzeni wieków.

Tendencje w zakresie wielkość dobowego zużycia środków bojowych i materiałowych
przypadających na jednego walczącego żołnierza w różnych okresach historycznych
Zużycie
w kg
200
100
	PUSTYNNA BURZA
45				AFGANISTAN
WOJNA W WIETNAMIE
30			WOJNA KOREAŃSKA
20			II WOJNA ŚWIATOWE
		DZIENNE POTRZEBY 65 TYS. ARMII
0,5		ALEKSANDRA MACEDOŃSKIEGO
339–323	1939–1945	1950–1953	1965–1973	1990–1991 2012
p.n.e.

Rys. 3. Tendencje w zakresie wielkość dobowego zużycia środków bojowych i materiałowych przypadających na jednego walczącego żołnierza w różnych okresach historycznych

Fig. 3. Trends in the size of the daily use of munitions and material resources per one fighting soldier in different historical periods

Źródło: W. Biernikowicz, Wpływ outsourcingu na system transportowy Sił Zbrojnych RP, roz-

prawa doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu (dostęp: 22.05.2018).

2  https://www.czasopismologistyka.pl/artykuly-naukowe/send/345-artykuly-na-plycie-cd-1/8285- -wewior-uwarunkowania-wspolczesnej-logistyki-wojskowej s.932 (dostęp: 24.05.2018).

3  Ibidem, s. 931.

Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe	35

Istotnym zagadnieniem w przygotowaniu do prowadzenia operacji logistycznych jest pozyskiwanie środków transportu. Powszechnie przyjęło się przekonanie, że woj- sko jest w stanie zabezpieczyć samo swoje potrzeby. Rzeczywistość jest zgoła zupeł- nie inna, co przedstawiono na rysunku 3.

Pozyskiwanie środków transportu

Stosowane				Stosowane
w okresie				w okresie
pokoju			Kontakty	kryzysu
				i wojny
			z przewoźnikami
			komercyjnymi
			Powszechny
Zasoby własne			obowiązek
			obrony
	SZRP
			POZYSKIWANIE	Operacje:
Potrzeby			ŚRODKÓW
środków			TRANSPORTOWYCH	UE,
transportu			NA POTRZEBY	NATO,
			SIŁ ZBROJNYCH	Obrona RP
	ARK
ATARES		MCCE
SAC	Program		Porozumienie
	NATO i UE		dwustronne
MSCC		SALIS
			ACSA

AMCC

Rys. 4. Pozyskiwanie środków transportu w czasie pokoju oraz kryzysu i wojny Fig. 4. Acquisition of means of transport during peace, crisis and war

Źródło: W. Biernikowicz, Wpływ outsourcingu na system transportowy Sił Zbrojnych RP, roz-

prawa doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu (dostęp: 22.05.2018).

Na potrzeby nie tylko tego artykułu można postawić tezę: Nie da się „ukryć” na żadnym etapie (oprócz planistycznych) przygotowań do przerzutu, jak i samego prze- rzutu. Państwo posiada „szeroko rozumiane zapasy”, ich ilość stanowi tajemnicę, na- tomiast znany jest zakres terytorialny Oddziałów Terenowych4, Adresy Oddziałów Terenowych5 i rozmieszczenie Składnic6. Specjaliści branżowi potrafią ocenić zapasy z dość dużą dokładnością (np. na podstawie kondycji gospodarki narodowej, produk- tu krajowego brutto, budżetu państwa itp.), choć nie wypowiadają się zbyt chętnie na ten temat. Agencja Rezerw Materiałowych utworzona została na podstawie ustawy z dnia 29 października 2010 r. o rezerwach strategicznych7. Jest agencją wykonawczą

4  Zobacz więcej: https://www.arm.gov.pl/index.php?dz=ot (dostęp: 28.03.2019).

5  Zobacz więcej: https://www.arm.gov.pl/index.php?doc=604 (dostęp: 28.03.2019).

6  Zobacz więcej: https://www.arm.gov.pl/index.php?dz=skadnice (dostęp: 28.03.2019).

7  http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20102291496/O/D20101496.pdf  (dostęp: 28.03.2019).

36	Hanna Sommer, Grzegorz Zakrzewski

w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych8, podległą ministrowi właściwemu do spraw energii. Jest sprawą oczywistą, że wszystkie „punk- ty” przechowywania zapasów, mimo że leżą na uboczu ze zrozumiałych względów, są doskonale skomunikowane z siecią dróg kołowych, żelaznych, śródlądowych dróg wodnych i portami morskimi. Do systemu transportu zaliczamy również rurociągi z produktami ropopochodnymi, gazociągi oraz krajowe sieci energetyczne. Ze wzglę- du na to, że w tych systemach trudno jest zauważyć wzmożony przesył, pominięto to zagadnienie (również w badaniach ankietowych).

Kanały przerzutów sił i środków wzmocnienia

Rys. 5. Kanały przerzutów sił i środków wzmocnienia

Fig. 5. Channels of redeployment of forces and reinforcement measures Źródło: opracowanie własne.

Na rysunku 5 przedstawiono w sposób graficzny prawdopodobną sytuację, jaka może wystąpić w procesie przerzutu sił wzmocnienia do wschodniej flanki NATO. Należy zdać sobie sprawę, że jest to szkic poglądowy. Dokładne opracowanie i użycie symboli zostawiono specjalistom wojskowym. Jak już wielokrotnie autorzy zastrzegali, na potrzeby artykułu nie wchodzili w specyfikę działań służb mundu- rowych. Coraz częstszym sposobem na przerzut techniki wojskowej (jeżeli są takie możliwości) staje się transport morski jako najtańsza jego forma. Ten rodzaj trans- portu jest najłatwiejszy do zamaskowania. Sam port jest miejscem wygrodzonym,

8  http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170002077/O/D20172077.pdf (dostęp: 28.03.2019).

Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe	37

a dokerów9 można zobowiązać do zachowania tajemnicy. Na uwagę zasługuje fakt, że na jednostkę pływającą można załadować kilka składów pociągów lub zawartość kilkuset pojazdów kołowych (ciężarówek, lawet itp.). Składy pociągów i transporty kołowe poruszają się po infrastrukturze kolejowo-drogowej, a ta jest położona w bli- skim sąsiedztwie siedlisk ludzkich. Ta bliskość ułatwia obserwację.

Analiza przeprowadzonych badań

Celem przeprowadzonych badań była odpowiedź na pytanie: Jak współcześni młodzi ludzie zareagowaliby na kwestię wzmożonych transportów wojskowych?

Badania zostały przeprowadzone w maju 2018 roku wśród studentów najwięk- szej uczelni technicznej Podkarpacia – Politechniki Rzeszowskiej. Próba stanowiła 60 osób. Dobór próby badawczej był doborem celowym. Przebadano studentów PRz uczących się na kierunkach technicznych studiów stacjonarnych drugiego stopnia. Są to osoby, które posiadają już uporządkowaną wiedzę na temat mechaniki, budowy i eksploatacji różnego typu maszyn, zagadnień z zakresu podstaw nauk o materiałach, mechaniki technicznej, wytrzymałości materiałów oraz eksploatacji technicznej urzą- dzeń transportowych.

W przeprowadzonych badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując technikę ankietową, zaś narzędziem był kwestionariusz ankiety skate- goryzowanej. Pozwala on gromadzić materiał o charakterze ilościowym. Odpowied- nio przeprowadzone badania ankietowe zapewniają respondentom anonimowość. Bezosobowy charakter ankiety, odpowiednio zredagowane pytania i ich kolejność nie tylko ułatwiają opracowanie danych, ale również oddziałują na respondentów, aby rzetelnie podejść do badań.

Pierwsze pytanie, które zostało zadane w ankiecie, dotyczyło podstawowej wie- dzy badanych na temat kampanii wojennych, które przemieszczały się przez Polskę. Trzeba było je wymienić i podać rok. Stan wiedzy młodego pokolenia Polaków na temat kampanii wojennych jest niski i trudno jest tę sytuację w sposób logiczny sko- mentować. Jedynie 60% badanych było w stanie wymienić te kampanie. Natomiast tylko nieliczni z nich w wybiórczy sposób potrafili podać rok wymienionych przez siebie kampanii. Osoby, które wykazały się znajomością analizowanego zagadnienia w 80%, skończyły liceum, a tylko 20% z tej grupy respondentów skończyło techni- kum. Zarówno wśród licealistów, jak i kończących technika zdecydowaną większość stanowili mężczyźni (85%). Jeśli odniesiemy te wyniki do sondażu przeprowadzo- nego przez TNS Polska w 2014 roku, to na podstawie jego wyników historią inte- resuje się co trzeci Polak (35%), a tylko 5% badanych potrafiło prawidłowo wska- zać daty wydarzeń, o które byli pytani. Zdecydowanie bardziej historią interesują się mężczyźni (45%) niż kobiety (25%)10. Można powiedzieć, że wyniki badań

9  Doker (ang. docker) – pracownik portowy wykonujący prace przy przeładunku, transporcie i składowaniu towarów.

10  https://historia.org.pl/2014/04/08/35-polakow-interesuje-sie-historia/ (dostęp: 26.05.2018).

38	Hanna Sommer, Grzegorz Zakrzewski

przeprowadzonych wśród młodzieży podkarpackiej nie odbiegają od ogólnopolskich. Znajomość tego zagadnienia wśród badanej młodzieży przedstawia wykres 1.

Znajomość kampanii wojennych przemieszczających się przez Polskę

TAK 60%

NIE 40%

0

10

20

30

40

50

60

70 procent

Wykres 1. Znajomość kampanii wojennych przemieszczających się przez Polskę Chart 1. Knowledge of war campaigns moving through Poland

Źródło: badania własne.

Drugie pytanie dotyczyło emocji, które mogą wystąpić w sytuacji, kiedy widziane są transporty wojskowe z ukrytą zawartością. Czy może to powodować niepokój? Odpowiedzi zostały przedstawione na wykresie 2.

Niepokój w sytuacji zamaskowanych i niezidentyfikowanych transportów wojskowych

TRUDNO															40%
POWIEDZIEĆ
															40%
TAK
NIE									20%
0	5		10		15		20		25		30		35		40		45 procent

Wykres 2. Niepokój w sytuacji zamaskowanych i niezidentyfikowanych transportów wojsko- wych

Chart 2. Anxiety during periods of concealed and unidentified military transports Źródło: badania własne.

W sytuacji obserwowania zamaskowanych i niezidentyfikowanych transportów wojskowych tylko 20% respondentów może czuć niepokój. Natomiast 40% młodych osób, które zostały poddane badaniom, nie będzie odczuwała niepokoju i tyle samo (40%) nie ma na ten temat zdania. Nie potrafi przewidzieć swojej reakcji w analizo- wanej sytuacji.

W kolejnym pytaniu próbowano się zorientować, czy ankietowani staraliby się dowiedzieć, co kryją obserwowane transporty. Odpowiedzi prezentuje wykres 3.

Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe	39

Chęć dowiedzenia się, co jest transportowane?

Jeśli tak, to jakie media są najbardziej wiarygodne?

INTERNET																					74%
	PRASA
TELEWIZJA										26%
	RADIO
0			10		20		30				40		50			60		70		80 procent
					radio						telewizja					prasa				internet
	WYBÓR
	NIE 55%
	TAK 45%										26%									74%
							NIE 55%						TAK 45%

Wykres 3. Chęć dowiedzenia się, co jest transportowane? Jeśli tak, to jakie media są najbar- dziej wiarygodne?

Chart 3. Wish to find out what is being transported? If so, which media are the most reliable? Źródło: badania własne.

Na wykresie 3 widać, że aż 55% badanych młodych ludzi nie byłaby zaintereso- wana zawartością przemieszczających się transportów wojskowych. Pozostała część ankietowanych, czyli 45%, chciałaby się dowiedzieć, co przewożą takie transporty. Wśród tej grupy najbardziej wiarygodnym źródłem przekazu jest Internet (74%) i te- lewizja (26%). Radio i prasa nie uzyskały żadnych wskazań. To pokazuje, jak ogrom- ną rolę we współczesnym świecie odgrywa Internet wśród młodych osób. Zaskocze- niem może być wynik niezainteresowania się transportem wśród 55% respondentów.

Kolejną kwestią była odpowiedź na pytanie, czy badani podzieliliby się swoimi spostrzeżeniami z najbliższym otoczeniem? Wyniki przedstawia wykres 4.

40	Hanna Sommer, Grzegorz Zakrzewski

Chęć podzielenia się spostrzeżeniami. Jeśli tak, to z kim?

RODZINA																			83%
ZNAJOMI												58%
0	10		20		30		40		50		60			70		80			90 procent
									znajomi					rodzina
	WYBÓR
	NIE 40%
	TAK 60%								58%					83%
						NIE 40%					TAK 60%

Wykres 4. Chęć podzielenia się spostrzeżeniami. Jeśli tak, to z kim? Chart 4. Willingness to share insights. If so, with whom?

Źródło: badania własne.

Wśród badanej młodzieży 60% podzieliłoby się swoimi spostrzeżeniami. Naj- więcej wskazań miała rodzina (83%), natomiast ze znajomymi chęć podzielenia się tymi spostrzeżeniami zaznaczyło 58%. Suma procentów w tych wyborach nie jest równa 100%, ponieważ badani mieli więcej niż jeden wybór. Dla 40% respondentów analizowana sytuacja nie wzbudziłaby żadnego zainteresowania. Nie potraktowaliby widoku takich transportów jako coś ważnego, czym trzeba się zainteresować, a tym bardziej na ten temat rozmawiać.

Kolejne pytanie dotyczyło wpływu zaobserwowanej sytuacji na plany urlopowe. Wyniki obrazuje wykres 5.

Dla 75% badanych zaobserwowanie wzmożonych transportów wojskowych nie miałoby żadnego wpływu na zmianę ich planów urlopowych. Natomiast 25% ankie- towanych uznało, że taka sytuacja miałaby wpływ na ich plany związane z urlopem. Wyniki te wskazują, że w zdecydowanej większości współczesna młodzież nie obawia się wystąpienia jakiegoś zagrożenia, które wpłynęłoby na zmianę podjętych planów.

Wpływ zaobserwowanych transportów na zmianę planów urlopowych

TAK 25%

NIE 75%

0

10

20

30

40

0

60

70

80 procent

Wykres 5. Wpływ zaobserwowanych transportów na zmianę planów urlopowych Chart 5. Impact of observed transports on holiday plans

Źródło: badania własne.

Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe	41

Kolejne pytanie w przeprowadzonych badaniach dotyczyło dzielenia się swoi- mi niepokojącymi spostrzeżeniami z organami władzy państwowej i samorządowej. Wyniki przedstawia wykres 6.

Informowanie organów władzy o niepokojących spostrzeżeniach

TAK		5%
NIE																				95%
0		10		20		30		40		50		60		70		80		90		100 procent

Wykres 6. Informowanie organów władzy o niepokojących spostrzeżeniach Chart 6. Informing authorities about disturbing observations

Źródło: badania własne.

Zdecydowana większość badanych, aż 95%, nie widzi potrzeby informowania organów władzy państwowej czy samorządowej o swoich niepokojących spostrzeże- niach. Jedynie 5% ankietowanych zaobserwowaną niepokojącą sytuacją podzieliłaby się z władzą samorządową (gmina). Taki wynik badań pokazuje, że współcześni mło- dzi ludzie czują się w swoim miejscu zamieszkana bezpiecznie i nawet wzmożone transporty wojskowe nie burzą tego komfortu.

Kolejna kwestia w przeprowadzonych badaniach dotyczyła zabezpieczenia się w podstawowe środki żywności i higieny w niepewnej sytuacji. Wyniki obrazuje wykres 7.

Wpływ niepokojących sytuacji na zaopatrzenie się w środki pierwszej potrzeby

DODATKOWE PALIWO
DO SWOJEGO																40%
SAMOCHODU
MATERIAŁY
OPATRUNKOWE														35%
I ŚRODKI CZYSTOŚCI
WODA I ŻYWNOŚĆ
O PRZEDŁUŻONYM													30%
TERMINIE WAŻNOŚCI
0	5		10		15		20		25		30		35		40		45 procent
					NIE 60%								TAK 40%

Wykres 7. Wpływ niepokojącej sytuacji na zaopatrzenie się w środki pierwszej potrzeby Chart 7. Impact of a disturbing situations on the supply of basic necessities

Źródło: badania własne.

Wykres 7 pokazuje, że większość respondentów (60%) nie podjęłaby żadnych działań w celu zakupu dodatkowych środków pierwszej potrzeby. Natomiast 40% badanych wskazało, że rozważyliby zakup dodatkowej wody, środków żywności

42	Hanna Sommer, Grzegorz Zakrzewski

o przedłużonym terminie ważności, materiałów opatrunkowych, środków czystości czy paliwa do swojego samochodu. Suma procentów nie jest równa 100%, ponieważ można było zaznaczyć więcej niż jeden wybór. Te wyniki mogą utwierdzać w prze- konaniu, że młodzi ludzie spokojnie podchodzą do ewentualnych zagrożeń wynikają- cych z konfliktów zbrojnych.

Wykres 8 pokazuje działania, które mogłyby być podjęte w obliczu niepokojących spostrzeżeń związanych ze wzmożonymi transportami wojskowymi.

Podejmowanie działania w obliczu niepojących spostrzeżeń

CZY ROZWAŻYLIBYŚMY																				90%
WYMIANĘ
PIENIĘDZY NA ZŁOTO?		10%
CZY WYMIENILIBYŚMY																		80%
ZŁOTÓWKI
				20%
NA INNĄ WALUTĘ?
CZY WYBRALIBYŚMY																	75%
Z BANKU GOTÓWKĘ
I „TRZYMALI” W DOMU?						25%
0	10		20			30			40		50		60		70		80		90		100 procent
							NIE							TAK

Wykres 8. Podejmowane działania w obliczu niepokojących spostrzeżeń Chart 8. Actions taken in the face of disturbing observations

Źródło: badania własne.

W sytuacji niepokojących obserwacji wzmożonych transportów wojskowych zde- cydowana większość ankietowanych nie podejmowałaby takich działań, jak: wybra- nie z banku gotówki i „trzymanie” jej w domu (75%), (25% tak); wymiany złotówki na inną walutę (80%), (20% tak); wymianę pieniędzy na złoto (90%), (10% tak). Te dane pokazują, że w naszym kraju młodzież czuje się bezpiecznie i niepokojące spostrzeżenia nie mają wpływu na podejmowanie zabezpieczających działań.

Jedno z ostatnich pytań w kwestionariuszu ankiety dotyczyło wpływu wzmożo- nych transportów wojskowych na ochronę środowiska. Odpowiedzi respondentów obrazuje wykres 9.

Kwestia wpływu transportów wojskowych na ochronę środowiska jest dla ankie- towanych trudna do oceny. Aż w 85% nie potrafią zabrać stanowiska. Tylko 5% re- spondentów uważa, że takie transporty mają wpływ na środowisko, a 10%, że nie. Wyniki odpowiedzi wskazują, że młodzi ludzie mają problem z oceną wpływu trans- portów wojskowych na środowisko.

Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe																				43
Wpływ wzmożonych transportów wojskowych na ochronę środowiska
TRUDNO																		85%
POWIEDZIEĆ
			10%
NIE
TAK		5%
0		10		20		30		40		50		60		70		80		90 procent

Wykres 9. Wpływ wzmożonych transportów wojskowych na ochronę środowiska Chart 9. Actions taken in the face of disturbing observations

Źródło: badania własne.

W kontekście prowadzonych badań można wspomnieć o sytuacji, którą obserwo- wali Polacy w 2016 roku. Końcem maja na niebie można było zauważyć wzmożony ruch wojskowych helikopterów, które prezentowały się szczególnie głośno i efek- townie. Wśród mieszkańców Podkarpacie pojawiły się pytania związane z taką ak- tywnością. Czy mamy powody do niepokoju? A może rozpoczął się czas zbrojeń? Na nurtujące internautów pytania odpowiedziało Ministerstwo Obrony Narodowej, iż aktywność ta ma związek z przygotowaniem wojska do ćwiczeń pod kryptoni- mem „ANAKONDA 16”, prowadzonych w całym kraju. Brali w nich udział żołnierze z Polski i z zagranicy, w sumie aż około 31 tysięcy osób. Ćwiczenia były prowadzone na lądzie, na wodzie i w powietrzu.

To pokazuje w praktyce, że obywatele interesują się tym, co dzieje się wokół nich. Chcą uzyskać na ten temat informacje i upewnić się, że nic im nie grozi. W tym przypadku pytania i spekulacje na ten temat rozgorzały w Internecie. Było to podstawowe źródło in- formacji poza krótkimi komunikatami, które pojawiły się telewizyjnych aktualnościach.

Fotografia 1. Wojskowe helikoptery na podkarpackim niebie Photo 1. Military helicopters in the Podkarpackie sky

Źródło: http://lesko24.pl/wojskowe-helikoptery-na-naszym-niebie-czas-zbrojen-film-zdjecia.

html (dostęp: 26.05.2018).

44	Hanna Sommer, Grzegorz Zakrzewski

Wnioski

Reasumując wyniki przeprowadzonych badań ankietowych, należy podkreślić, że: ▪▪ stan wiedzy młodego pokolenia Polaków na temat kampanii wojennych prze- mieszczających się przez Polskę jest bardzo niski. Niewiele ponad połowa re- spondentów umiała je wymienić, a tylko nieliczni potrafili podać rok wymie- nionych przez siebie kampanii. Zdecydowana większość, która wykazała się znajomością badanego zagadnienia, ukończyła liceum i byli to w większości

mężczyźni;

▪▪ w sytuacji zamaskowanych i niezidentyfikowanych transportów wojskowych około 40% nie odczuwałoby żadnego niepokoju. Tyle samo procent nie potrafi przewidzieć swojej reakcji i dlatego nie wyraziło swojego zdania na ten temat; ▪▪ ponad połowa ankietowanych nie byłaby zainteresowana zamaskowanymi transportami wojskowymi. Pozostali chcieliby się dowiedzieć, co zawierają te transporty. Informacji na ten temat szukaliby w zdecydowanej większości w Internecie, który uważają za najbardziej wiarygodne źródło informacji, oraz w przekazach telewizyjnych. Te wyniki pokazują ogromną rolę Internetu we

współczesnym świecie;

▪▪ ponad połowa młodych ludzi chętnie dzieliłaby się swoimi spostrzeżeniami w analizowanej kwestii, przede wszystkim z rodziną oraz znajomymi. Pozostali badani (ok. 40%) nie zainteresowaliby się takimi transportami i nie widzi po- trzeby, aby o tym z kimś rozmawiać;

▪▪ dla zdecydowanej większości respondentów wzmożone transporty wojskowe nie wpłynęłyby na plany urlopowe. To pokazuje, że współczesna młodzież nie ma obaw przed wystąpieniem ewentualnych zagrożeń związanych z badaną kwestią;

▪▪ prawie cała populacja badanych nie widzi potrzeby informowania o swoich spostrzeżeniach organów władzy państwowej czy samorządowej. To pokazuje, że współczesna młodzież czuje się bezpiecznie w swoim miejscu zamieszkania i nawet widok wzmożonych transportów wojskowych nie może zburzyć tego komfortu;

▪▪ ponad połowa badanych nie zdecydowałaby się w obliczu wzmożonych trans- portów wojskowych na zakup dodatkowych środków pierwszej potrzeby. Po- zostali rozważyliby taki zakup w zakresie wody, żywności o przedłużonym terminie ważności, materiałów opatrunkowych, środków czystości oraz paliwa. To pokazuje, że młodzi ludzie z dystansem podchodzą do ewentualnych konflik- tów zbrojnych i zagrożeń z nich wynikających;

▪▪ w obliczu wzmożonych transportów wojskowych zdecydowana większość an- kietowanych nie wybierałaby gotówki z banku, nie wymieniałaby złotówek na inną walutę ani też na złoto. Na takie decyzje ma niewątpliwie wpływ poczucie bezpieczeństwa;

▪▪ zdecydowana większość badanych nie potrafi zająć stanowiska w kwestii wpły- wu transportów wojskowych na środowisko. Tylko 5% respondentów uważa, że taki wpływ jest, a 10%, że nie.

Próba zbadania reakcji obywateli na wzmożone transporty wojskowe	45

Wyniki przeprowadzonych badań pokazują, że współcześni młodzi ludzie za- mknęli się w swojej rzeczywistości, a wojnę uznają za nieprawdopodobną. Nikt w cywilizowanym świecie nie chce wojny, dlatego też młodzież o niej nie myśli, bo po co? Podjęte w badaniach zagadnienia są trudne do oceny przez osoby, które nie miały do czynienia z rzeczywistością wojny i można sądzić, że ciężko jest ankietowa- nym ustosunkować się do nich.

Bibliografia

Biernikowicz W., Wpływ outsourcingu na system transportowy Sił Zbrojnych RP, rozprawa doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu.

Sommer H., Zakrzewski G., Określenie poziomu świadomości korzystania z wybranych skła- dowych sztucznego środowiska militarnego, MMR, vol. XXIV, 24(4/2017), Wyd. Poli- techniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2017.

http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-2521_pl.htm. https://historia.org.pl/2014/04/08/35-polakow-interesuje-sie-historia/. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170002077/O/D20172077.pdf. http://lesko24.pl/wojskowe-helikoptery-na-naszym-niebie-czas-zbrojen-film-zdjecia.html. http://mmr.prz.edu.pl/gfx/mmr/files/mmr-2017-04-komplet-03.pdf. http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20102291496/O/D20101496.pdf. https://www.arm.gov.pl/index.php?dz=ot. https://www.arm.gov.pl/index.php?doc=604. https://www.arm.gov.pl/index.php?dz=skadnice. https://www.czasopismologistyka.pl/artykuly-naukowe/send/345-artykuly-na-plycie-

-cd-1/8285-wewior-uwarunkowania-wspolczesnej-logistyki-wojskowej.

Summary

This article attempts to highlight the issues related to the response of citizens to increased mi- litary transports. It is difficult to conceal the movement of troops over long distances, both on land, by sea or in the air. Troop movements are visible and arouse the curiosity of observers.

Due to the volume of the article, the issues of international law and those being handled by law enforcement representatives are skipped. Regional geography, hydrometeorological conditions as well as broadly understood logistics are treated in a very fragmentary way. Also the railway, road and air infrastructure as well as the organization of traffic, transport, technical characteri- stics and possibilities of transport have not been mentioned. The focus is on the problem itself and the selected target group has been examined with the help of a questionnaire.