S T U D I A N A D B E Z P I E C Z E Ń S T W E M

NR 1	ss. 175–188	ROK 2016

ISSN 2543–7321

Marek Brylew

Akademia Pomorska Słupsk marek.brylew@apsl.edu.pl

STOWARZYSZENIE BRACI MUZUŁMANÓW –

OD IDEOLOGII DO TERRORYZMU

THE SOCIETY OF THE MUSLIM BROTHERS –

FROM IDEOLOGY TO TERRORISM

Zarys treści: W dniu 28 stycznia 2011 r. mieszkańcy Kairu stanowczo sprzeciwili się do- tychczasowej polityce rządu i zażądali ustąpienia sprawującego autokratyczną władzę pre- zydenta Hosniego Mubaraka. Do organizacji i partii politycznych, które rozpoczęły rywa- lizację o przejęcie władzy w kraju, przyłączyło się zdelegalizowane Stowarzyszenie Braci Muzułmanów – najstarsza islamska organizacja, której ideologów uważa się za współtwór- ców współczesnego terroryzmu, motywowanego dżihadem. Po zwycięstwie w demokratycz- nych wyborach reprezentujące Bractwo Muzułmańskie siły polityczne podjęły nieudaną próbę islamizacji kraju i zawłaszczenia władzy. Działalność Bractwa została zakazana, a jej liderzy i działacze aresztowani. W związku z trwającą dyskusją dotyczącą wpisania Bractwa Muzułmańskiego na listę zagranicznych organizacji terrorystycznych Departa- mentu Stanu USA przez administrację Donalda Trumpa warto przypomnieć historię oraz wpływ organizacji i jej głównych ideologów na rozwój islamskiego fundamentalizmu.

Słowa kluczowe: Al-Kaida, dżihad, Egipt, Bractwo Muzułmańskie, Hassan al-Banna, państwo islamskie, Muhammad Mursi, Sajjid Kutb, szariat

Key words: Al-Qaida, jihad, Egypt, Muslim Brotherhood, Hassan al-Banna, Islamic sta- te, Mohammed Morsi, Sayyid Qutb, sharia

Skala niezadowolenia oraz determinacja demonstrantów na ulicach egipskiej sto- licy w kwestii ustąpienia prezydenta Hosni Mubaraka1 i przeprowadzenia demokra-

———————

1Według danych prezentowanych przez portal internetowy The Guardian w artykule Mubarak fa- mily fortune could reach $70bn, says expert, fortuna rodziny Hosni Mubaraka – prezydenta Egip- tu – szacowana była na 70 miliardów dolarów i ulokowana była zarówno w szwajcarskich, jak i brytyjskich bankach. Bogactwo Mubaraka porównywalne było do majątków posiadanych przez przywódców państw Zatoki Perskiej. Oprócz pałaców, także przejętych po poprzednich władcach

176	Marek Brylew

tycznych reform doprowadziły do krwawych starć, a w konsekwencji do śmiertel- nych ofiar 2. Punktem kulminacyjnym protestów w Egipcie był tak zwany marsz mi- liona, który odbył się 1 lutego 2011 r. Perspektywa upadku reżimu Mubaraka i za- kończenie ponadpięćdziesięcioletnich autokratycznych rządów spowodowały, że do protestów przyłączyły się stojące dotychczas z boku ugrupowania polityczne i organi- zacje, których działalność w znacznym stopniu była ograniczona przez trwający dekady stan wyjątkowy oraz ograniczoną reprezentację w parlamencie3. Pojawiły się speku- lacje na temat, kto czy też jakie ugrupowania przejmą kontrolę nad kierunkiem ma- jących nastąpić przemian. Największe obawy związane z przyszłością kraju dotyczyły ewentualnego przejęcia władzy przez jedną z najstarszych egipskich organizacji isla- mistycznych – Stowarzyszenie Braci Muzułmanów (Dżama’at al-Ichwan al-Muslimin). Ideologia tego pozostającego przez lata w głębokiej konspiracji i poddawanego re- gularnym prześladowaniom ugrupowania dała początek wielu współczesnym islam- skim organizacjom terrorystycznym, które na obszarze Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej dążą do ustanowienia systemu rządów opartego na prawie szariatu.

Islamskie zagrożenie

Dojście do władzy ortodoksyjnej organizacji sunnickiej Bractwa Muzułmańskie- go, które pod rządami Mubaraka nie doczekało się zalegalizowania działalności, stanowiło problem nie tylko dla Izraela, którego istnienie przez Stowarzyszenie było kwestionowane, ale także egipskich polityków, biznesmenów i zamieszkującej w tym kraju społeczności Koptów. Perspektywa udziału w sprawowaniu władzy przez przed- stawicieli Braci Muzułmanów wiązała się z możliwą islamizacją kraju, odejściem od oczekiwanych przez demonstrantów demokratycznych zmian oraz zniesieniem wol- ności gospodarczej. Natomiast Bracia Muzułmanie, wychodząc naprzeciw oczeki- waniom społecznym oraz mając na uwadze perspektywę wyborów, utworzyli poli-

———————

Egiptu, w skład majątku wchodziły ogromne posiadłości i hotele wokół słynnego turystycznego resortu Sharm el-Sheikh. Według niektórych egipskich gazet rodzina Mubaraków przywłaszczała sobie także część wpływów z dochodów Kanału Sueskiego. P. Inman, Mubarak family fortune could reach $70bn, says export, The Guardian, 4 February 2011, www.theguardian.com/world/ 2011/feb/04/hosni-mubarak-family-fortune (dostęp: 1.02.2017).

2W Egipcie od 1914 roku istnieje prawo, które wykorzystywane było przez kolejne rządy do prze- śladowania opozycji. Według Ustawy nr 10 z 1914 r. Prawo o zgromadzeniach, wprowadzono kary za udział w zgromadzeniu pięciu i więcej osób, jeśli naruszało to porządek publiczny. Pra- wo to zostało wprowadzone przez Brytyjczyków, którzy w ten sposób zwalczali protesty miej- scowej ludności. Pomimo że parlament Egiptu w 1928 roku uznał tę ustawę za niezgodną z kon- stytucją i naruszającą prawo do zgromadzeń, kolejne rządy jak choćby Gamala Nassera w 1968 r.,

Anwara Sadata w 1977 r. oraz obecnego prezydenta Abdela Fattaha al-Sisi skutecznie wykorzy- stywały tę ustawę do walki z przeciwnikami politycznymi. The assembly law’s fate: What are the im- plications of the challenge to the British colonial-era statute, Mada, 6 February 2017, www.ma- damasr.com/en/2017/02/06/feature/politics/the-assembly-laws-fate-what-are-the-implications-of- -the-challenge-to-the-british-colonial-era-statute/ (dostęp: 12.02.2017).

3W wyborach do parlamentu Egiptu w 2000 r. rządząca Narodowa Partia Demokratyczna zdobyła

388 z 454 miejsc. Egypt’s Parliamentary Election: An Assessment of the Results, The Estimate,

17 November 2000, www.theestimate.com./public/111700.html (dostęp: 5.02.2017).

178	Marek Brylew

Po rezygnacji z urzędu prezydenta Egiptu i rozwiązaniu rządzącej Partii Naro- dowo-Demokratycznej w kwietniu 2011 roku8 na egipskiej scenie politycznej poja- wiła się próżnia. Do rywalizacji o władzę między innymi przystąpiło Stowarzysze- nie Braci Muzułmanów, które głosząc społeczno-gospodarcze hasła w sprzyjających organizacji warunkach, spodziewało się sukcesu wyborczego9. Splot okoliczności związany z „arabską wiosną”, nazywaną także „islamskim przebudzeniem”, umoż- liwił organizacji wyjście z podziemia i osiągnięcie celu, który przyświecał Braciom Muzułmanom od momentu powstania. Pozostające dotąd na uboczu i zdelegalizo- wane Bractwo stało się jednym z dwóch najważniejszych graczy w walce o władzę, pomimo że reprezentowało zgoła odmienną wizję przebudowy egipskiego systemu politycznego.

Wobec ewentualnego zwycięstwa tej islamskiej organizacji pojawiło się pytanie, w którym kierunku dokona się transformacja ustrojowa Egiptu i czy głoszona przez ideologów organizacji wizja państwa islamskiego zostanie zrealizowana. Niepokój był tym bardziej uzasadniony, że nie do końca znane były intencje Stowarzyszenia Braci Muzułmanów, którego główni ideolodzy stali się inspiracją dla wielu radykal- nych ruchów islamskich oraz islamskich organizacji terrorystycznych10.

Przybliżenie historii powstania Stowarzyszenia Braci Muzułmanów, działalności oraz roli, jaką odegrało ono w sformułowaniu islamskiej alternatywy dla świeckiego państwa oraz wpływu na powstanie innych organizacji islamistycznych, w tym także terrorystycznych, z pewnością jest odpowiedzią uzasadniającą ówczesne obawy.

Hassan al-Banna – w obronie tradycji

Za założyciela pierwszej islamistycznej organizacji pod nazwą Stowarzyszenie Bra- ci Muzułmanów uznaje się Hassana al-Bannę. Hassan al-Banna urodził się w 1906 r. w prowincji Buhrya w Egipcie. Pochodził z religijnej rodziny, ojciec jego był ima- mem, a Hassan wychowany został na surowych zasadach islamu. Al-Banna swoje religijne zainteresowania skierował w stronę sufizmu praktykowanego przez niektó- rych członków sunnickiego odłamu islamu. W 1923 r. wyjechał do Kairu, który w ów- czesnym czasie znajdował się pod wpływem kultury z Zachodu. Mimo że Egipt już

———————

8Decyzję o rozwiązaniu partii podjął Naczelny Sąd Administracyjny w Egipcie 16 kwietnia 2011 r. Partii zarzucono udział w oszustwach wyborczych oraz korupcję w okresie sprawowania rządów

Mubaraka. Egypt Election: National Democratic Party, The Cairo Reviev of Global Affairs, 13 November 2011, www.thecairoreview.com/tahrir-forum/egypt-elections-national-democratic-party/

(dostęp: 31.01.2017).

9W sprzyjających warunkach dla partii wywodzących się z organizacji islamistycznych, czyli w po- garszającej się sytuacji gospodarczej w kraju, chaosie organizacyjnym w środowiskach sekula- rystycznych, partie te liczyły na zdobycie 60% mandatów w nowym parlamencie. J. Zdanowski, Rola Bractwa Muzułmańskiego i islamizmu w polityce Egiptu i Bliskiego Wschodu, [w:] Bliski

Wschód coraz bliżej, red. J. Danecki, S. Sulowski, Warszawa 2011, s. 243.

10W jednym z wywiadów dla Today’s Zaman ElBaradei podkreślił, że nie postrzega Braci Mu- zułmanów jako organizacji radykalnej. Mohamed ElBaradei: Muslim Brotherhood not radical, IKHWANWEB, The Muslim Brotherhood Official English web site, 23 February 2011, www.ikh- wanweb.com/article.php?id=28087 (dostęp: 31.01.2017).

180	Marek Brylew

krajach Bliskiego Wschodu oraz Północnej Afryki. Na liście tej znalazły się takie państwa, jak Sudan, Arabia Saudyjska, Palestyna16 (Izrael), Syria, Liban, Maroko czy nawet Malezja17. Struktura organizacyjna Bractwa opierała się na hierarchiczno- ści, która miała odzwierciedlać islamski porządek, a zarazem ułatwić wprowadzenie go w życie w Egipcie. Jak podkreślił Henry Kissinger w książce Porządek światowy,

Bractwo Al-Banny – powstałe jako nieformalne zgromadzenie pobożnych muzułma- nów oburzonych brytyjską kontrolą nad egipską strefą Kanału Sueskiego – rozrosło się w ogólnokrajową organizację społeczno-polityczną z dziesiątkami tysięcy człon- ków, komórkami we wszystkich egipskich miastach i skuteczną siecią propagandową kolportującą pisane przez Al-Bannę komentarze na temat bieżących wydarzeń. Zdo- było szacunek w regionie swoim poparciem dla zorganizowanego w latach 1937–1939 w brytyjskim mandacie Palestyny nieudanego antybrytyjskiego i antysyjonistycznego powstania arabskiego18.

O sile organizacji decydowały także jej struktury oraz skomplikowane procedury zwią- zane z przyjęciem oraz przynależnością do organizacji. Rygorystyczne standardy spo- wodowały, że Bractwo stało się organizacją doskonale zorganizowaną, z oddolną sie- cią powiązań społecznych19.

Istotnym elementem ideologii głoszonej przez al-Bannę była koncepcja oparta na trzech zasadach: panislamizmu, muzułmańskiej drogi rozwoju i demokracji muzuł- mańskiej20. Osiągnięcie założonych celów mogło jednak nastąpić poprzez przywróce- nie pierwotnych zasad islamu i zbudowanie społecznego porządku według Koranu, co ostatecznie doprowadziłoby do jedności arabskiej, następnie jedności islamskiej, a ostatecznie miałaby ona objąć cały świat21. Jednak to, co było niepokojące w kon- cepcji al-Banny to sposób, w jaki zamierzał on pogodzić istniejące sprzeczności po- między światem muzułmańskim a niemuzułmańskim. Pomimo iż al-Banna przeciwny był stosowaniu metod terrorystycznych jako środków do osiągania celu, to nie ma pew- ności, czy jego plan odrodzenia islamu i walki z zachodnimi wpływami zakładał tę me- todę, która odrzucała „dżihad miecza”22. Tym bardziej, że dżihad został uznany przez założyciela Bractwa za jeden z filarów wiary i obowiązków każdego muzułmanina.

———————

16W Palestynie Bractwo Muzułmańskie powstało już w 1935 roku.

17Bracia Muzułmańscy stworzyli swoistą międzynarodówkę. Organizacja posiadała swoje struktu- ry także w Indonezji, Pakistanie, Iranie, Iraku i wielu innych krajach islamskich, które wpisywa- ły się w koncepcję utworzenia wspólnoty islamskiej.

18H. Kissinger, Porządek światowy, tłum. M. Antosiewicz, Wołowiec 2017, s. 116.

19Zob. szerz.: A. Zięba, Bractwo muzułmańskie na scenie politycznej Egiptu, [w:] Zmiany polityczne w państwach arabskich. Wybrane zagadnienia ustrojowe, Warszawa 2012, s. 310.

20Zob. szerz.: tamże, s. 302.

21H. Kissinger, Porządek światowy…, s. 117.

22W grudniu 1948 roku działalność Bractwa Muzułmańskiego została zakazana. Decyzję o roz- wiązaniu organizacji podjął ówczesny premier Egiptu, który obawiał się rosnącej popularności i niezależności organizacji. Majątek organizacji został przejęty przez państwo, a wielu jej człon- ków aresztowanych. Kilka tygodni później zamordowany został premier Egiptu przez jednego z członków Bractwa. Zamach na życie Hasana al-Banny i jego śmierć w dniu 12 lutego 1949 roku była prawdopodobnie odpowiedzią rządu za śmierć premiera. Al-Banna zginął w wieku 43 lat.

Hasan al-Banna and his political thought…

182	Marek Brylew

Dżihad – obowiązek każdego muzułmanina

Ideologiem, który kontynuował dziedzictwo Kutba, był przedstawiciel nowego pokolenia radykalnych islamskich aktywistów29, lider kairskiego Dżihadu – Abd as- Salam Faradż30. W książce Dżihad: zaniedbany obowiązek, której autorem jest Faradż, zwracał uwagę, że muzułmańskie państwo powinno być rządzone zgodnie z szariatem. Dojście do tego stanu prowadzone jest poprzez walkę zbrojną z wszyst- kimi, którzy sprzeciwiają się tej idei i odrzucają zasady islamu. Wprowadzenie islam- skiego prawa oraz ustanowienie kalifatu jest obowiązkiem każdego muzułmanina31.

Warto zauważyć, że w tamtym czasie w Egipcie pogłębiały się społeczne różnice wynikające z bogactwa i nierównomiernego podziału dóbr, co prowadziło do wzrostu nastrojów nawołujących do powrotu do tradycyjnych wartości islamu. Faradż ów- czesnym rządzącym stawiał zarzuty odejścia od islamu i serwilizm wobec Zachodu, co ostatecznie zakończyło się zamachem na prezydenta Egiptu Anwara Sadata32. Zamordowany prezydent Egiptu Sadat, który uchodził za człowieka religijnego33, został oskarżony o odstępstwo od wiary i dżihadu oraz uznanie państwa Izrael, czyli odstąpienie ziemi muzułmańskiej narodowi niemuzułmańskiemu34.

Pośród postaci, które wywarły wpływ na radykalizację islamskich organizacji i ich terrorystyczną działalność, a posiadających związki z Bractwem Muzułmańskim, jest także ideolog i działacz syryjskiego odłamu Bractwa Muzułmańskiego Mustafa as-Sibai. Uznawany za teoretyka socjalizmu muzułmańskiego as-Sibai za kryzys świata islamu obwiniał europejską ekspansję, która doprowadziła do westerniza- cji i upadku tradycyjnych wartości wyznawanych przez muzułmanów. W 1982 r. to właśnie Bracia Muzułmanie ogłosili w Syrii powstanie przeciwko reżimowi Hafeza al-Assada, co przepłacili delegalizacją, krwawymi represjami i wprowadzeniem kary śmierci za przynależność do tej organizacji35.

Obecnie za nieoficjalnego ideologa Bractwa Muzułmańskiego uchodzi zamiesz- kały w Doha Jusuf al-Kardawi, który znany jest z radykalnych poglądów oraz fatw legitymizujących terroryzm. W swoich przemowach nawoływał do walki przeciwko Stanom Zjednoczonym, zabijania homoseksualistów i Żydów. Natomiast szyitów al- -Kardawi określił jako heretyków36. Władze Egiptu w maju 2015 r. Kardawiego ska- zały in absentia na karę śmierci, a Interpol wydał nakaz aresztowania.

Podobnie władze Egiptu postąpiły w przypadku lidera Bractwa Muzułmańskiego Mohammeda Badie, który oskarżony został o przygotowania do zamachu na pań-

———————

29S. Qutb, Milestones…

30Al-Faradż został stracony w kwietniu 1982 r.

31M.A.S. Faraj, Jihaad. The absent obligation, https://islamfuture.files.wordpress.com/2009/11/ jihad-the-absent-obligation.pdf (dostęp: 2.02.2017).

32Zob. szerz.: S. Kosmynka, Od Boga do terroru. Rola religii w ideologii dżihadyzmu na przykła- dzie organizacji Al-Kaida, Łódź 2012, s. 214.

33E. Szymański, Wprowadzenie do cywilizacji…, s. 65.

34H. Kissinger, Porządek światowy…, s. 120.

35Szacuje się, że w brutalnie stłumionym przez Hafeza powstaniu zginęło około 25 tys. osób.

36Egyptian Presidential Election – Sheik Yusuf Qardawi, Jewish Virtual Library, June 2012, www.je- wishvirtuallibrary.org/egyptian-presidential-elections-sheik-yusuf-qaradawi (dostęp: 2.02.2017).

184	Marek Brylew

zam, członek Bractwa Muzułmańskiego, studiował na Islamskim Uniwersytecie Al Az- har w Kairze, a następnie był wykładowcą na uniwersytecie w Dżeddah w Arabii Sau- dyjskiej. To właśnie tam spotkał się z Osamą bin Ladenem, z którym później w Paki- stanie wspólnie wspierali afgańskich mudżahedinów w dżihadzie przeciwko okupacji radzieckiej42.

Głoszone przez ideologów Egipskiego Stowarzyszenia Braci Muzułmanów po- glądy stały się z czasem dewizą większości radykalnych islamskich ugrupowań fun- damentalistycznych i dżihadystów. Dualistyczny podział na dar-al harb i dar al- -Islam (świat niewiernych – wojny i świat islamu) wyraźnie wskazuje, że wyznający ten nurt islamu muzułmanie będą dążyć do podboju tego, co w ich przekonaniu jest odstępstwem od wiary.

Zarówno Al-Kaida, palestyński Hamas stosujący taktykę terroru przeciwko Izrae- lowi, afgańscy talibowie, Partia Wyzwolenia Hisb at-Tahrir czy libański Hezbollah43 to organizacje, w których idea islamskiego kalifatu oraz dżihadu jest wyraźnie obec- na. W ostatnim czasie dołączyły do tego grona takie ugrupowania, jak choćby nige- ryjski Boko Haram, Islamskie Państwo Iraku i Lewantu, Front Podboju Lewantu czy też inne organizacje terrorystyczne z Afryki Północnej, które na kontrolowanych terenach ustanawiają prawo szariatu i proklamują przynależność do islamskiego ka- lifatu.

Próba islamizacji

Natomiast sami Bracia Muzułmanie w 2012 r. przejęli władzę w Egipcie, a na czele państwa stanął przywódca organizacji Mohammed Mursi, który w demokratycznych wyborach został wybrany na prezydenta. Poparcia Mursiemu udzieliły jeszcze bar- dziej radykalne organizacje polityczne (al-Nour), które wkrótce rozpoczęły w Egipcie kampanię zastraszania wobec kobiet, mniejszości oraz dysydentów.

Pozostający pod wpływem fundamentalistów oraz rządzący za pomocą dekretów prezydent Mursi podjął działania zmierzające do uchwalenia nowej konstytucji. Przy- gotowanie nowej ustawy zasadniczej odbyło się bez udziału środowisk świeckich i mniejszości wyznaniowych, których wcześniejsze uwagi do projektu nowej kon- stytucji zostały całkowicie zignorowane. Obie zainteresowane społeczności wyraziły krytyczną opinię w stosunku do szczególnej roli szariatu w państwie, który miał być de facto źródłem prawa. Znamienne było to, że jego interpretacją zajmowaliby się du- chowni z Uniwersytetu Al Azhar. Uzasadniony lęk przed islamizacją wzbudziły także próby ograniczenia praw kobiet, dla których normy postępowania wyznaczałby Koran.

Kolejne niepokoje społeczne oraz obawy przed ustanowieniem państwa opartego na szariacie doprowadziły do usunięcia Mursiego 3 lipca 2013 r. z urzędu prezyden- ta Egiptu. Władzę w kraju ponownie przejęło wojsko, które dokonywało masowych aresztowań członków Bractwa Muzułmańskiego oraz Partii Wolności i Sprawiedli-

———————

42Jusuf Azzam zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w Peszawarze w Pakistanie.

43Hezbollah to organizacja, która szeroko wspierana była przez Bractwo Muzułmańskie w 2006 r. podczas wojny Partii Boga z Izraelem.

186	Marek Brylew

Nie oznacza to jednak, że antagonistyczne nastawienie cechuje wszystkie odłamy Bractwa Muzułmańskiego lub partie korzystające z jego ideologicznego dorobku. W ta- kich krajach, jak Kuwejt, Bahrajn, Jordania, Maroko, Tunezja czy nawet Izrael, par- tie odwołujące się do ideologii Bractwa lub mające z nim związki podejmują próbę współpracy na płaszczyźnie parlamentarnej. W Jemenie natomiast członkowie is- lamskiej partii al-Islah walczą po stronie Arabii Saudyjskiej i wspierają rząd prezy- denta al-Mansoura al-Hadiego. Współczesne znaczenie organizacji dostrzegli niektó- rzy analitycy i obserwatorzy wydarzeń na Bliskim Wschodzie. Zróżnicowane ideolo- gicznie i prowadzące szeroką działalność prospołeczną Bractwo Muzułmańskie jest obecnie islamską alternatywą dla poszerzającego wpływy radykalnego Islamskiego Państwa Iraku i Lewantu. Uznanie tej organizacji za terrorystyczną może wywołać nieoczekiwane rezultaty i doprowadzić do chaosu w niestabilnym świecie islamu.

Nie zmienia to jednak faktu, że utworzona przez Stowarzyszenie Braci Muzuł- manów sieć organizacji i wzajemnych powiązań oparta na ideologii, która nie tylko usprawiedliwia stosowanie terroru, ale wręcz do niego nawołuje, dała początek ru- chom i organizacjom, które stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodo- wego. Mimo że większość z nich nie ma związków z egipskim Stowarzyszeniem, stały się de facto jego wytworem.

Bibliografia

Kissinger H., Porządek światowy, tłum. M. Antosiewicz, Wołowiec 2017.

Kosmynka S., Od Boga do terroru. Rola religii w ideologii dżihadyzmu na przykładzie organizacji Al-Kaida, Łódź 2012.

Szymański E., Wprowadzenie do cywilizacji świata arabskiego, Warszawa 2008. Zdanowski J., Rola Bractwa Muzułmańskiego i islamizmu w polityce Egiptu i Bliskiego

Wschodu, [w:] Bliski Wschód coraz bliżej, red. J. Danecki, S. Sulowski, Warszawa 2011. Zięba A., Bractwo muzułmańskie na scenie politycznej Egiptu, [w:] Zmiany polityczne w państwach arabskich. Wybrane zagadnienia ustrojowe, red. A. Rothert, J. Szymanek,

A. Zięba, Warszawa 2012.

Abaza K., Egypt: Evolution Theory, The Journal of International Security Affairs, 2008, vol. 15, www.ciaonet.org/catalog/7333 (dostęp: 31.01.2017).

Abaza K., Uniting Egypt’s Opposition. Who Are the Protestors and What Do They Want?, Foreign Affairs, 9 February 2011, www.foreignaffairs.com/articles/67371/khairi-abaza/ uniting-egypts-opposition (dostęp: 5.01.2017).

Al-Qaeda Leader Ayman Al-Zawahiri: Bin Laden Emerged From The Muslim Brother- hood, MEMRI, 27 September 2012, www.memri.org/reports/al-qaeda-leader-ayman- -al-zawahiri-bin-laden-emerged-muslim-brotherhood (dostęp: 2.02.2017).

Bractwo Muzułmańskie utworzyło własną, świecką partię w Egipcie, Gazeta Prawna,

30kwietnia 2011, www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/509757,bractwo-mu- zulmanskie-utworzylo-wlasna-swiecka-partie-w-egipcie.html (dostęp: 2.02.2017).

Egipt: 529 członków Bractwa Muzułmańskiego skazano na śmierć, Newsweek, 24 marca 2014, www.newsweek.pl/swiat/egipt-wyrok-na-czlonkow-bractwa-muzulmanskiego- -newsweek-pl,artykuly,282723,1.html (dostęp: 3.02.2017).

188	Marek Brylew

Summary

After victory in democratic elections, political forces representing the Muslim Broth- erhood made an unsuccessful attempt at Islamization of the country and the seizure of power. The activities of the Brotherhood were banned and its activists arrested. In addi- tion, the new Egyptian authorities have recognized the Muslim Brotherhood as a terrorist organization. Premature identification of the organization as a terrorist organization by the West could cause unexpected results and lead to chaos in the already unstable Islamic world. This does not change the fact that the network of organizations and interconnec- tions, established by the Association of Muslim Brothers, based on an ideology that not only justifies the use of terror, but actually calls for its use, gave rise to the movements and organizations that pose a threat to international security.